Jednym z wskaźników cukrzycy jest hiperglikemia, czyli stan, w którym trzustka z różnych powodów nie jest w stanie wydzielać odpowiedniej ilości insuliny. Z czego wynika ten stan i czym się objawia? Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej!
Wysoki poziom cukru we krwi, czyli hiperglikemia (przecukrzenie), to stan, który bardzo często towarzyszy cukrzycy typu 1 i 2. Świadczy o nieprawidłowym działaniu insuliny (produkowanej przez trzustkę) lub o jej poważnych niedoborach. Regularne kontrolowanie poziomu glukozy we krwi jest istotne dla każdego diabetyka i pozwala na zapobieganie poważnym powikłaniom, w tym śpiączce. Nie oznacza to jednak że stan przedcukrzycowy nie może pojawić się również u zdrowych osób. Jest to możliwe i najczęściej jest konsekwencją długotrwałego przyjmowania niektórych leków np. beta-blokerów czy kortykosteroidów. Sprawdź, na czym polega hiperglikemia.
Jak diagnozuje się hiperglikemię?
Za stan przecukrzenia uważa się wynik glikemii na czczo oscylujący w zakresie 100–125 mg/dl (od 5,6 do 6,9 mmol/l). Stężenie cukru we krwi po jedzeniu nie powinno być z kolei wyższe niż 140 mg/dl. Nieco inaczej wyglądają zakresy referencyjne dla osób z cukrzycą typu 1 i typu 2. Zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi na czczo u diabetyków mieści się w zakresie od 160 mg/dl do 180 mg/dl. Warto jednak pamiętać, że każdy przypadek należy rozpatrywać w sposób indywidualny, najlepiej pod kontrolą lekarza.
Co może zwiększać ryzyko hiperglikemii?
Hiperglikemia zależy bowiem od ogólnego stanu organizmu. Mogą mieć na nią wpływ współtowarzyszące choroby np. układu krążenia czy układu nerwowego, a także fakt przyjmowania jednocześnie niektórych substancji aktywnych.
Na podstawie wyników pomiarów lekarz może skierować pacjenta na dalsze badania i m.in. zlecić test obciążenia glukozą (inaczej test tolerancji glukozy lub krzywą cukrową), który sprawdza, w jakim stanie znajduje się trzustka.
Test obciążenia glukozą – OGGT
Doustny test obciążenia glukozą jest jedną z metod diagnozowania nieprawidłowej glikemii. Stężenie cukru powyżej 11,1 mol/l świadczy o cukrzycy. Badanie polega na wypiciu roztworu 75 g glukozy (rozpuszczonej w 250 ml wody). Poziom cukru po 1 h i po 2 h porównuje się ze stanem wyjściowym – glikemią na czczo. Krzywą cukrową wykonuje się także między 24. a 28. tygodniem ciąży, ponieważ stan hiperglikemii jest zagrożeniem dla zdrowia płodu ze względu na ryzyko makrosomii.
Przyczyny hiperglikemii
Przyczyn rozwoju hiperglikemii może być wiele. Pacjenci z cukrzycą na ogół rozwijają ten stan na skutek przyjęcia źle dobranych leków, zarówno doustnych, jak i domięśniowych. Ten stan jest możliwy w wyniku pominięcia dawki insuliny. Podwyższony poziom glukozy ujawnia się również jako powikłanie po stanie zapalnym, infekcjach, w tym przede wszystkim zakażeniach bakteryjnych i grzybiczych.
Ponadto, stan hiperglikemii może pojawić się na skutek błędów dietetycznych, już na etapie leczenia cukrzycy. Co ciekawe, jest możliwy także u dawców narządów.
Insulinooporność w hiperglikemii
Insulinooporność czyli oporność tkanek obwodowych na działanie insuliny jest zjawiskiem, które często prowadzi do hiperglikemii i rozwoju zespołu metabolicznego.
Hiperglikemia – czynniki ryzyka
Podwyższony poziom glukozy na czczo znacznie częściej pojawia się u osób otyłych i z nadwagą. Z większym prawdopodobieństwem rozwinie się u osób z nadciśnieniem tętniczym, prowadzącym mało aktywny i stresujący tryb życia. Czynniki ryzyka to także niezdrowa dieta i wiek (im człowiek starszy, tym większe ryzyko cukrzycy). Wniosek nasuwa się sam – częste kontrolowanie poziomu cukru i prowadzenie zdrowego stylu życia to jedne z najlepszych czynności prewencyjnych.
Hiperglikemia w stresie
Szacuje się, że około 20% zachorowań na hiperglikemię związany jest z przedłużającym się stanem stresu. Jest to związane z mechanizmem działania hormonu stresu, czyli kortyzolu, w połączeniu z katecholaminami i hormonem wzrostu. Hiperglikemia stresu pojawia się jako efekt zarówno stresu, jak i insulinooporności. W związku z tym, osoby mające tendencję do podwyższonego poziomu glukozy powinny w miarę możliwości ograniczyć stres.
Hiperglikemia – objawy
Objawami wysokiego poziomu cukru we krwi są m.in.:
- wzmożone pragnienie;
- odwodnienie;
- chwiejny nastrój;
- nudności;
- bóle i zawroty głowy;
- rozdrażnienie i niepokój;
- senność;
- wymioty;
- niewyraźne widzenie;
- utrata masy ciała;
- uczucie suchości w jamie ustnej;
- problemy z koncentracją;
- wzmożona mikcja (częste parcie na pęcherz).
Objawy przedłużającej się hiperglikemii
Warto zauważyć że stan cukrzycowy może początkowo rozwijać się, nie dając żadnych specyficznych symptomów. To jedno z tych schorzeń, które może pozostawać w ukryciu przez wiele lat. W związku z tym nie wolno zapominać o systematycznych badaniach kontrolnych, w tym oznaczania nie tylko poziomu glukozy, ale także profilu lipidowego (wysoki poziom cukru często idzie w parze z podwyższonym stężeniem cholesterolu i trójglicerydami.
Przedłużająca się hiperglikemia stanowi zagrożenie życia i może objawiać się m.in.:
- suchością i świądem skóry;
- nawracającymi infekcjami;
- zaburzeniami funkcji seksualnych;
- problemami z płodnością;
- trudnością w prawidłowym, szybkim gojeniu się ran;
- przewlekłymi upośledzeniami układu pokarmowego, w tym biegunkami lub zaparciami.
Hiperglikemia – pierwsza pomoc
Podwyższony poziom cukru we krwi, jeśli trwa długo, może być powodem poważnych powikłań, w tym:
- kwasicy ketonowej i mleczanowej;
- nawet śpiączki i w skrajnych przypadkach zgonu.
Jak postępować, gdy jest się świadkiem utraty przytomności u osoby chorej na cukrzycę?
- W pierwszym kroku należy niezwłocznie zadzwonić po karetkę pogotowia i poinformować o całej sytuacji.
- Warto sprawdzić, czy poszkodowany nie nosi na nadgarstku specjalnej opaski informującej o chorobie.
- Czasami konieczne może okazać się podanie insuliny np. w podręcznym penie.
- O stanie hiperglikemii może informować zapach acetonu z ust, przyspieszone tętno i sucha, łuszcząca się skóra.
Nie wolno podawać diabetykowi nic do picia ani jedzenia. Może to znacznie pogorszyć jego stan.
Warto wołać o pomoc. Jeżeli znajduje się w okolicy policjant lub strażak, warto zwrócić się do nich o pomoc. Są to osoby przeszkolone w zakresie udzielania pomocy, także osobą z hiperglikemią.
Powikłania cukrzycy
Nieleczona cukrzyca może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Do najczęściej powtarzających się powikłań zalicza się:
- utrata wzorku;
- uszkodzenie nerwów obwodowych;
- rozwój zmian miażdżycowych;
- udar mózgu;
- zawał serca;
- niewydolność nerek;
- śpiączka;
- zgon.
Kwasica ketonowa jako powikłanie po hiperglikemii
Lekarze podkreślają, że jednym z poważniejszych powikłań cukrzycy (głównie typu 1) jest kwasica ketonowa. Powoduje ją niedobór insuliny, a w jego wyniku organizm musi poszukiwać innych źródeł energii. Dochodzi do nagromadzenia ciał ketonowych, które zakwaszają krew, czyli obniżają jej pH. Na skutek kwasicy ketonowej pojawiają się takie objawy jak m.in.:
- uczucie suchości w ustach;
- przyspieszona akcja serca;
- zawroty głowy;
- pogłębiony oddech;
- zaburzenia świadomości.
Jak leczyć hiperglikemię?
Bez względu na typ cukrzycy, objawów hiperglikemii nie można lekceważyć. Leczenie jest typowo objawowe i polega na podaniu odpowiedniej dawki insuliny. Jest ona dobierana indywidualnie przez lekarza dla danego pacjenta chorego na cukrzycę. Diabetycy muszą pamiętać również o kontrolowaniu stanu glikemii za pomocą glukometru. Już niewielka kropla krwi pobrana z palca pozwala na uzyskanie miarodajnych wyników. Warto wpisywać je do dzienniczka diabetyka lub specjalnej aplikacji.
Ponadto, diabetycy nie powinni zapominać o posiłkach o stałych porach i piciu dużej ilości wody. Nie mniej ważna jest aktywność fizyczna każdego dnia.
Hipoglikemia i hiperglikemia to stany, które zagrażają zdrowiu i życiu człowieka, ale w większości przypadków można ich uniknąć lub nauczyć się je kontrolować. Jeśli diabetycy są pod opieką lekarza, mogą w pełni monitorować swój poziom glukozy. Ważna jest jednak świadomość, edukacja i samodyscyplina.
